میزان تولید برنج در گیلان : گیلان بزرگترین تولیدکننده ارقام بومی و باکیفیت برنج در کشور محسوب می‌شود. گیلان دارای ظرفیتهای بالایی در بخش کشاورزی است به طوریکه این استان با توجه به شرایط ویژه آب و هوایی و موقعیت جغرافیایی خاص خود دارای پتانسیل بسیار مناسبی جهت تولید انواع محصولات کشاورزی به ویژه تولید محصول استراتژیک برنج ایرانی است و در حال حاضر تأمین 80 درصد امنیت غذایی در کشور را برعهده دارد. به همین دلیل در این مقاله به بررسی میزان تولید برنج در گیلان می پردازیم که در لیست اول مشتریان در خرید برنج ایرانی قرار دارد :
میزان تولید برنج در گیلان
میزان تولید برنج گیلان با توجه به مشکلات و تنگناهای تولید آن در وضعیت خوبی قرار دارد.در ایران برنج همراه با گندم دو غله اساسی تأمین کننده کالری روزانه مردم به شمار می رود. در حال حاضر تولید برنج در سطحی بالغ بر ۶۰۰ هزار هکتار از اراضی زراعی ۱۶ استان کشور رواج دارد .تولید سالیانه شلتوک در ایران بالغ بر ۳ میلیون تن و برنج سفید نیز حدود ۲/۲ میلیون تن می باشد.
بررسی یک دوره آماری ۱۰ ساله کشت برنج گیلان نشان میدهد که سطح زیر کشت برنج گیلان به طور میانگین ۲۳۶۴۳۱ هکتار و میزان تولید شلتوک نیز حدود یک میلیون تن بوده است. حدود ۹۰-۹۵ درصد سطح زیر کشت برنج گیلان اختصاص به انواع ارقام کیفی و بومی و مابقی به زیر کشتارقام اصلاح شده و پر محصول رفته است
شهرستان رشت با داشتن ۶۲۳۳۶ هکتار برنجکاری و تولید سالیانه بالغ بر ۲۶۱ هزار تن برنج سفید، بزرگترین شهرستان برنجکاری کشور میباشد، به گونهای که ۲۶ درصد سطح زیر کشت برنج گیلان و حدود ۱۱ درصد سطح زیر برنجکاری کشور را به خود اختصاص داده است.در چند سال اخیر به خصوص سال جاری به واسطه افزایش هزینه های تولید برنج ، کاهش قدرت خرید مردم و واسطه گری های موجود در بازار قیمت برنج مرغوب ایرانی به چیزی بین ۱۱ تا ۱۶ هزار تومان رسیده است. موضوعی که طبیعتا یا این محصول را از سبد غذایی برخی از خانوارها حذف و یا خانوار ها را به جایگزینی کالای دیگری به جای برنج ترغیب می کند، موضوعی که در نهایت می تواند منجر به افزایش واردات برنج ارزان قیمت و مصرف برنج بی کیفیت خارجی شود.
میزان تولید برنج در گیلان
میزان سرانه مصرف برنج در ایران معادل ۲.۵ برابر متوسط کشورهای توسعه یافته است. سرانه جهانی مصرف برنج بالغ بر ۵۶.۹ کیلوگرم در سال است و این رقم برای کشورهای در حال توسعه ۶۷.۹ کیلوگرم و برای کشورهای توسعه یافته ۱۲.۴ کیلوگرم اعلام شده است.با توجه به اشتغال مستقیم بالغ بر ۳۰۰ هزار بهره بردار در بخش زراعت برنج و تولید ناخالص به ارزش بالغ بر ۴۲ هزار میلیارد ریال می توان گفت اقتصاد گیلان بر پایه کشاورزی و حول محور زراعت برنج گیلان شکل گرفته است و کشاورزان این استان با تولید سالانه حدود ۷۰۰ هزار تن برنج سفید نقش مهمی را در تأمین این محصول زراعی راهبردی در کشور دارند.
در دنیا حدود ۴۰۰ میلیون تن برنج تولید می شود که سهم ایران بین ۲ تا ۲,۳ میلیون تن است. ۹۰ درصد کل تولید برنج در آسیا است زیرا سرانه مصرف در آسیا بسیار بیشتر است در حالی که میزان کشت در ایران ۳۰۰ هزار هکتار است که سهم گیلان و مازندران بیشتر از همه است هر چند که گاها با نوسان روبرو می شود.میزان سرانه مصرف برنج در ایران معادل ۲.۵ برابر متوسط کشورهای توسعه یافته است. سرانه جهانی مصرف برنج بالغ بر ۵۶.۹ کیلوگرم در سال است و این رقم برای کشورهای در حال توسعه ۶۷.۹ کیلوگرم و برای کشورهای توسعه یافته ۱۲.۴ کیلوگرم اعلام شده است.
برنج در کدام استان ها کشت می شود؟
لیست ۱۶ استان ایران به همراه نوع برنج تولیدی در آنها به صورت زیر است:
- مازندران: برنج طارم هاشمی ، برنج طارم محلی، برنج بینام ، برنج پرمحصول، برنج پاییزه و …
- گیلان: برنج هاشمی، برنج صدری دم سیاه، علی کاظمی، برنج پرمحصول و …
- گلستان: برنج طارم دم سیاه ، برنج پرمحصول و …
- فارس: برنح چمپا و …
- اصفهان: برنج لنجان و …
- خوزستان: برنج عنبربو و …
- کهگیلویه و بویراحمد: برنج چمپا و …
- ایلام: برنج گرده، برنج شمشیری، برنج عنبربو و …
- قزوین: برنج هاشمی، برنج علی کاظمی و …
- لرستان: برنج هاشمی و …
- زنجان: برنج هاشمی، برنج علی کاظمی و …
- سیستان و بلوچستان: برنج پرمحصول و …
- کردستان: برنج گرده، برنج شمشیری و …
- اردبیل: برنج صدری، برنج علی کاظمی و …
- آذربایجان شرقی: برنج صدری، برنج علی کاظمی و …
- خراسان شمالی: برنج پرمحصول و …
یکی از مهمترین منابع مورد نیاز برای کشت برنج، آب می باشد. با توجه به نقشه ایران مشاهده می شود که استان های فوق کم و بیش به آب دسترسی دارند و بخاطر نزدیک بودن به دریا از خاک حاصلخیز و شرایط آب و هوایی مناسب جهت کشت برنج برخوردار هستند.
تولید برنج در گیلان با چه مشکلاتی روبرو می باشد؟
از مشکلات و تنگناهای بخش کشاورزی استان و تولید برنج گیلان می توان به اقتصادی نبودن کشاورزی، گرانی نهاده ها، عدم حمایت از کشاورزان، بالا بودن دستمزد کارگران و قیمت پایین محصولات، کمبود آب زراعی، واردات بی رویه برنج اشاره کرد که از جمله دغدغه های مهم این بخش راهبردی در استان است. بررسی ابعاد مختلف کارایی بهره برداران بخش کشاورزی همواره مورد توجه محققان اقتصاد کشاورزی قرار گرفته است لیکن به دلیل عدم کارایی کشاورزان در به کارگیری صحیح عوامل تولید و در نتیجه پایین بودن بهره وری این عوامل باعث شد که توسعه کمی و کیفی محصولات کشاورزی به خصوص برنج در استان با مشکل مواجه شود.
اقتصاد و تولید برنج گیلان از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است به طوریکه اشتغال بیش از ۵۰ درصد از ساکنان استان، تغذیه عمومی مردم از فرآورده های آن، اختصاص حدود ۳۳ درصد از کل تولید کشور به گیلان، کشت و کار و اقتصاد آن را در مقامی قرار می دهد که در خور توجهات همه جانبه است. با توجه به مزیت های فوق الذکر و با امعان نظر به اینکه طبیعت استان با شرایط اقلیمی مورد نیاز محصول برنج سازگاری قابل توجهی دارد، جا دارد که از پتانسیلهای موجود حداکثر استفاده برای ارتقاء تولید و اقتصاد آن به عمل آید.
این امر در صورتی محقق خواهد شد که از همه نیروهای فکری و کارشناسی شاغل در استان گیلان در تلفیق با تجربیات زارعین پیشرو بهره گیری شود. در نتیجه با توجه به اهمیت برنج به عنوان یک محصول استراتژیک و راهبردی، سازمان جهاد کشاورزی طرحی را تحت عنوان طرح افزایش تولید برنج در قالب برنامه های افزایش تولید نباتات زراعی و به منظور ارتقاء و افزایش تولید محصول راهبردی برنج گیلان با رویکرد ساماندهی تولید بذر، به کارگیری نهاده های موثر در افزایش تولید، توسعه مکانیزاسیون، بهبود مدیریت مزرعه و معرفی فناوری های سازگار با مناطق برنجکاری کشور تدوین و در استان های برنج خیز با جدیت تمام و به کارگیری از توان فنی و تخصصی و امکانات موجود به اجرا در آورده است.
وضعیت کشت برنج در استان گیلان به چه صورت می باشد؟
استان گیلان بزرگترین تولیدکننده ارقام بومی و باکیفیت برنج در کشور است و رتبه اول کشور را از لحاظ سطح زیرکشت و همچنین رتبه دوم تولیدکننده برنج بعد از استان مازندران را به خود اختصاص داده است. ارقام برنج هاشمی ، علی کاظمی ، صدری، حسنی و دیلمانی جزو رقم های کیفی و ارقام گوهر، سپیدرود و خزر جزو رقم های پرمحصول است که در شالیزارهای گیلان کشت می شود. بیشترین رقم های کشت شده برنج در این استان، رقم های کیفی هاشمی و علی کاظمی است که افزون بر ۸۵ درصد محصول برنج گیلان را شامل می شود.
از تاریخچه کشت برنج در گیلان چه می دانید؟
کشت برنج در جلگه‌ی گیلان یکی از اقلام مهم خوراکی برای انسان‌هایی بود که قصد اشغال این جلگه را داشتند. از سوی دیگر شیوه‌ی این محصول به آنها کمک کرد تا جنگل انبوه و لجاج رویش آن را به سلطه‌ی خود درآورند. از این منظر کشت برنج با تاریخ یکجانشینی در جلگه‌ی گیلان همزاد است و بدون آن امکان هیچ‌گونه فعالیت مستمر و تمدن‌زا در این پهنه فراهم نبود. برنج گیلان نه تنها در ایران بلکه در سطح کلیه کشورهای تولیدکننده برنج بی‌نظیر است. به‌طور کلی در گیلان هرجا آب کافی یافت شود و موقعیت زمین از نظر توپوگرافی اجازه دهد، برنج تولید می‌شود. برنجکاری در همه مناطق وجود دارد ولی در دلتای سفید رورد بین لشت نشا و رشت و طالش دولاب شالیزار تقریباً تنها کشت موجود است.
کشت و زرع برنج در استان گیلان از سابقه تاریخی و دیرینه برخوردار است. وجود فرهنگ کشت در سراسر استان که جزئی از سرمایۀ ملّی است و در اشتغال و ایجاد درآمد نقش ارزنده‌ای دارد زمینه مساعدی را برای تولید بیشتر آن فراهم می‌کند.
۵۲درصد اراضی کشاورزی گیلان به کشت برنج اختصاص دارد. تا سال ۱۳۶۱ شمسی گیلان بزرگترین تولید کننده برنج ایران بود و ۴۰ تا ۵۰ درصد تولید ملی را داشت ولی در این سال استان همجوارمازندران از آن پیشی گرفت. ۶۰ درصد تولید استان در ناحیه دلتای سفیدرود انجام می‌شود ولی در جلگه‌های حاشیه‌ای غربی و شرقی تولید برنج با محصولات متنوع دیگری ترکیب شده‌است. استان گیلان ۲۳۸ هزار هکتار اراضی شالیکاری دارد که سالانه یک میلیون و ۱۶۰ تن شلتوک از آن استحصال می شود و از این میزان حدود ۷۵۰ تن برنج سفید با کیفیت بدست می آید.
از مجموع اراضی زیر کشت برنج استان طی سال زراعی جاری، ۱۰۳ هزار هکتار کشت مکانیزه بوده و برای برداشت ۱۳۰ هزار هکتار محصول با کمباین برنامه ریزی شده است. بیش از ۳۱۷ هزار بهره بردار بخش شالیکاری گیلان همه ساله برای کاشت برنج ، ابتدا در فصل زمستان دو نوبت زمین های شالیزاری را همزمان با بارش های زمستانه شخم می زنند تا هم زمینه نفوذ آب به خاک را فراهم آورند و هم نسل آفات باقیمانده در پوشش گیاهی نابود شود.
پس از آن در نیمه اول فروردین ماه، خزانه گیری نشاء برنج آغاز می شود و از نیمه دوم فروردین تا پایان نیمه اول اردیبهشت ماه، نشاء برنج دستی یا مکانیزه به زمینی که از قبل با تیلر آماده و سپس آب تخت شده، منتقل می شود. از نیمه دوم اردیبهشت ماه تا اواسط نیمه اول تیرماه نیز فصل داشت برنج است که در این مدت، وجین و مراقبت های گیاهی انجام می شود. از اواخر نیمه دوم تیر تا پایان شهریور ماه نیز به تناسب جدول زمان کاشت، فصل برداشت برنج در استان گیلان است.